Kürtler uzun süredir Ortadoğu coğrafyasındaki ülkelerde yaşayan bir millet olarak oldukça zengin bir kültüre sahip. Suriye, İran, Türkiye… Kürt filmlerinde tüm bu ülkelerden ve ırklardan bir şeyler görmek mümkün. Ayrıca Kürt Sineması yüzyıl boyunca bölgede yaşanan siyasi, sosyal, politik tüm olay ve kaoslara tanıklık eden bir etnik kimliğin yaşadıklarını da gözler önüne seriyor. Filmlerde gözlerinde masumiyet, acı ve korku olan çocuklara rastlamanız mümkün. Kürt filmleri, Kürt Sinemasının ilk dönemlerinde sadece belli yerlere sesini duyurabilmişse de günümüzde Avrupa’da dahi gösterime giriyor, birçok ödüle layık görülüyor. Sanatsal ve ‘hayatsal’ yönleri oldukça ağır olan bu filmlere göz atalım.
Kürt Filmleri
28. Kilometre Zero – Sıfır Kilometre – 2005 – IMDb:6.2
80’lerde İran- Irak savaşını konu alan film içerisinde komedi unsurları da barındırıyor. Filmin yönetmenliğinde Hiner Saleem, başrolde ise Belçim Bilgin vardır.
27. Mem ü Zin – 1991 – IMDb:6.4
Yönetmenliğini Ümit Elçi’nin yaptığı film Türkiye’de Kürtçe çekilen ilk film olma özelliğini taşır. Uzun yıllar yasaklı kaldıktan sonra 2002’de tekrar gösterime girmiştir. Film konusunu aslında çok eski bir kürt destanından alır. (Ehmed Xani- Mem ü Zin) Ağanın kızı Zin ve ona aşık olan Mem. Başından mutsuz olanların hikayesi. Filmde Musa Anter’in yer almış olması da önemli ve dikkat çeken bir detaydır.
26. Reç – İz – 2011 – IMDb:6.4
Şebistan, Mirza ve Hevi’nin üzerinden acı çekmiş toprakların ve insanların öyküsüne can verilen film. Şebistan Ana’nın isteğiyle yıllar önce terk ettikleri topraklara geri dönmek üzere yola koyulmalarını, yolda yaşanılanları, kazanılan ve kaybedilenleri anlatıyor.
25. David ü Leyla – David Ve Leyla – 2005 – IMDb:6.4
Müslüman bir Türk kızı ile Yahudi bir gencin aşk hikasini konu alan film.
24. Denge Bave Min, Voice of My Father – Babamın Sesi – 2012 – IMDb:6.5
Filmin yönetmenlerinden Zeynel Doğan’ın gerçek hikâyesinden yola çıkılarak hazırlanan film Altın Koza Film Festivalinde 2 ödül almıştır. Filmde Maraş Katliamı’ndan etkilenen bir ailenin hikâyesi anlatılmaktadır.
23. I Saw the Sun – Güneşi Gördüm – 2009 – IMDb:6.5
Mahsun Kırmızıgül’ün yönetmenliğini ve senaristliğini yaptığı filmde Güneydoğu’dan İstanbul’a zorunlu göçle gelen bir ailenin hikâyesi anlatılmaktadır. Filmde ailenin göç ettikleri yere uyum sağlayamaması, topraklarına duydukları özlem kadar Güneydoğu toplumunda bastırılmış olan duygularda vurgulanıyor.
22. Were Denge Min – Sesime Gel – 2014 – IMDb:6.5
Hüseyin Karabey’in Van’da geçen filmidir.Köydeki tüm erkeklerin silah saklamak bahanesiyle hapse alınmasıyla başlayan hikaye, Berfe ve torunu Jiyan’ın silah bulup Temo’yu (Berfe’nin oğlu, Jiyan’ın babası) kurtarmaya çalışmasını anlatıyor. Milano Film Festivalinde En İyi Seyirci Ödülü’nü almıştır.
21. Fasle Karkadan – Gergedan Mevsimi – 2012 – IMDb:6.6
Film İran’da başlayıp İstanbul’a uzanan bir hikaye. Bahman Ghobadi’nin ünlü Kürt şair Sadegh Kamangar’ın İran İslam Devrimi sırasında başına gelenlerden esinlenerek yazdığı senaryo, birçok film festivalinden ödüllerle döndü. Filmin kadrosu da senaryosu kadar dikkat çekici: Monica Belluci, Haluk Bilginer, Beren Saat, Belçim Bilgin, Yılmaz Erdoğan ve Caner Cindoruk.
20. My Marlon and Brando – Gitmek: Benim Marlon ve Brandom – 2008 – IMDb:6.6
Film setinde tanışan ve aşık olan Türk kız ile Kürt delikanlının aşk ve savaşla yoğrulmuş hikayesi. Ani İpekkaya, Nesrin Cevadzade gibi önemli isimlerin yer aldığı film yurtiçi ve yurtdışında 9 ödüle layık görülmüştür.
19. Vodka Lemon – Votka Limon – 2003 – IMDb:6.8
Sovyet Rusya’nın dağılmasının ardından Ermenistan’da geçen bir hikaye. Ezidi Kürt ve annesini kaybetmiş bir ailenin hikayesiyle başlayan film Sovyetlerin dağılmasının coğrafya üzerindeki etkileri de dâhil olmak üzere birçok dönemsel unsur barındırıyor.
18. Walking,Meş – Yürüyüş – 2011 – IMDb:6.8
Hikaye 12 Eylül 1980 darbesinin öncesinde ve sonrasında Mardin, Nusaybin’de yaşananları konu alır. Yönetmenliğini Shiar Abdi’nin yaptığı film Altın Portakal Film Festivali’nde 4 ödül almıştır.
17. My Sweet Pepperland – Tatlı Biber Diyarım – 2013 – IMDb:7.1
Vodke Lemon filmi ile tanınan Hiner Saleem’in 2013 yapımı filmi. Filmde ayrı ayrı kendi halkının özgürlüğü için çabalayan Baran ve Govend, halkın kendilerine cephe alması sonucu kesişirler. Filmde Kürt toplumundaki ağalık ve bundan çıkar sağlayanların Kürt Devleti fikrinin ilk oluştuğu andan itibaren çıkarları için buna karşı çıkması işlenmiştir. 2013 Chicago Film Festivali’nde en iyi film seçilmiştir.
16. Press – 2010- IMDb:7.1
90’larda Diyarbakır’da yaşanan zulümleri duyurmaya çalışan gazetecileri ve önlerine çıkan engelleri anlatan film. Jitem’in özgür basın üzerindeki baskısı ve gazeteci cinayetlerini gözler önüne seren film Altın Portakal Film Festivali’nde Jüri Özel Ödülü’ne layık görülmüştür. Filmde ayrıca Ape Musa olarak bilinen Musa Anter’in atlanmaması seyirci tarafından beğeni toplayan bir ayrıntıdır.
15. Bahoz – Fırtına – 2008 – IMDb:7.2
Bir Kazım Öz filmi. 90’larda Kürt bir gencin İstanbul’a üniversiteye gelmesiyle başlayan ve tanıştığı devlet karşıtı grupla ilişkilerini anlatan film.
14. Min Dit – Ben Gördüm – 2010 – IMDb:7.3
Savaş mağduru iki çocuğu konu alan film Türkiye- Almanya ortak yapımı. Diyarbakırda geçen filmi eleştirmenlerce diğer Kürt filmlerinden ayıran nokta: Köy yaşantısına saplanıp kalmaması. Yurtiçi ve yurtdışında film festivallerinde 15 dalda adaylık yakalamış ve 12 ödül kazanmıştır.
13. Eine Saison in Hakkari – Hakkari’de Bir Mevsim – 1983 – IMDb:7.3
Ferit Edgü’nün aynı isimli romanından beyaz perdeye uyarlanmıştır. Filmde bulunduğu köye nasıl geldiğini hatırlamayan, geçmişine ve kendine yabancı bir aydının köyde geçirdiği bir mevsim anlatılmaktadır. Köydeki çocuklara öğretmenlik yapar ve karlar eriyip yollar açıldığında onu farklı bir dünya beklemektedir.
12. Niwemang,Half moon – Yarım Ay – 2006 – IMDb:7.3
Bahman Ghobadi’nin beğeni toplayan filmlerinden Half Moon, Mamo adlı yaşlı bir müzisyenin son konserini vermek üzere Irak’a yaptığı uzun ve tehlikeli yolculuğunu konu alır. Ghobadi’nin çocuk ağırlıklı filmlerinden farklı olarak bu filmde kadın ve maruz kaldığı baskılar ön plandadır.
11. On the Way to School – İki Dil Bir Bavul – 2008 – IMDb: 7.5
Hollanda- Türkiye ortak yapımı olan film Türkiye’de 2009 yılında vizyona girmiştir. Türk bir öğretmenin uzak bir Kürt köyünde yaşadıklarını, öğrencilere Türkçe öğretmeye çalışmasını ve aslında çok tanıdık bir hikayeyi izleyeceğiniz film.
10. Bekas – Neredesin Süpermen? – 2012 – IMDb:7.5
İran da geçen film, iki öksüz kardeşin Süperman’i izledikten sonra onu bulmaya karar vermeleriyle başlar. Amerika’ya gitmeye karar veren iki kardeşi savaş dahil birçok tehlike beklemektedir.
9. Hejar – Büyük Adam Küçük Aşk – 2001 – IMDb:7.6
Kürt kızı küçük Hejar ile Rıfat Bey’i aynı evde yaşamaya iten olaylar ve sonrası… Film 9 ödüle layık görülmüştür ve 2002’de Türkiye’de yasaklanmıştır. Birçok usta ismin yer aldığı film bu yasağa rağmen yurt içinde ve yurt dışında büyük beğeni toplamıştır.
8. Welcome- 2009- IMDb:7.6
Fransız yapımı filmde göçmen ailelerin durumu Bilal adlı bir gencin etrafında anlatılıyor. Ortadoğu aile yapısı, aşk, mülteci sorunlarının oldukça duygusal bir biçimde işlendiği film birçok uluslararası ödüle sahip.
7. A Time For Drunken Horses,Dema Hespên Serxweş – Sarhoş Atlar Zamanı – 2001 – IMDb: 7.7
Yönetmenliğini Bahman Ghobadi’nin yaptığı film Ghobadi’nin köyü olan Bane’de geçmektedir. Yönetmenin ilk uzun metrajlı filmidir. Filmin konusunun ve oyuncularının gerçek olması, hiçbirinin profesyonel olmaması filmin en vurucu detayı olarak değerlendiriliyor. Filmde sınırda yaşayan bir aile, hasta bir çocuk, kaçakçılık ve en acı yüzüyle savaş işleniyor. ‘Altın Kamera’ ödülü başta olmak üzere Fransa, İran, Kanada, ABD gibi birçok ülkede 8 ayrı ödül almış bu film coğrafyanın sorunlarını anlamak için izlenmesi gerekenler arasında.
6. Last Season: Shawaks, Şewaxan – Son Mevsim:Şavaklar – 2009 – IMDb:7.7
Kazım Öz’ün hazırladığı Çemişgezek ve Pertek yöresinde yaşayan Şavak aşiretinin yalın hikayesi. Belgesel Almanya Jüri Ödülüne layık görülmüştür.
5. Toss- Up – Yazı – Tura – 2004 – IMDb:7.7
Güneydoğuda askerliğini birlikte yapmış iki arkadaşın 2 farklı hikayesi. Film Türk- Kürt ilişkileri yanında Türk- Rum ilişkilerini de irdeliyor. Yönetmenliğini Uğur Yücel’in yaptığı film gittiği festivallerin birçoğundan ödülle döndü.
4. Turtles Can Fly , Lakposhtha parvaz mikonand – Kaplumbağalar da Uçar – 2005 – IMDb: 8.1
Kürt Sinemasının en ses getiren filmlerini yapan adam Bahman Ghobadi’nin kült haline gelmiş bir filmi. Film Irak- Türkiye sınırında mayınlı arazide geçiyor. Biri çocuk anne olan 2 kardeş üzerinden savaşın tüm bir halka ve belki de en önemlisi çocuklara neler yaptığını gözler önüne seriyor. Film ‘Altın Kelebek’ ve ‘Altın Yunus’ ödüllerinin de arasında bulunduğu toplam 10 ödüle layık görülmüş.
3. The Road – Yol – 1982 – IMDb:8.2
Senaristliğini ve yönetmenliğini Yılmaz Güney’in yaptığı Tarık Akan,Halil Ergün gibi ustaların yer aldığı Türkiye’de uzun süre yasaklı olan film 1999’da ülkemizde vizyona girmiştir. Yılmaz Güney’in en iyi filmi olarak bilinir. Filmde 5 mahkûmun cezaevinden verilen izinle evlerine gütme hikâyesini, yaşadıkları zorlukları, töreyi, kadınları ve bölgenin tüm dramlarını anlatır. Film 1982 yılında Cannes Film Festivalinde ‘Altın Palmiye’ ödülünü kazanmıştır.
2. The Herd – Sürü – 1979 – IMDb: 8.3
Senaryosunu Yılmaz Güney’in hapishanede yazdığı toplum- insan ilişkileri, köy, yoksulluk gibi unsurları barındıran film. Tuncel Kurtiz, Tarık Akan gibi büyük ustaların yer aldığı film, 1980 Antalya Altın Portakal Film Festivali En İyi Film Ödülü’ne layık görülmüştür.
1. The Bandit – Eşkıya – 1996 – IMDb:8.6
Şener Şen ve Uğur Yücel’in başrolde olduğu filmin yönetmenliğini Yavuz Turgul yapmıştır. Film dağlarda eşkıyalık yapan Baran’ı sevdiği kız Keje’den ayırmak için oynanan oyunlar, ayrılık ve büyük bir aşkı konu alır. Filmin konusu kadar müzikleri de konuşulmuştur. Erkan Oğur’un müziklerini yaptığı filmde çalan Fırat Ağıtı büyük ilgi görmüştür. Film 2’si yurtdışında olmak üzere toplamda 3 ödül kazanmıştır.